0-12 Yaş Arasındaki Çocukların Dil Gelişimi

 

Dil gelişimi, sadece bir çocuğun gelişimi açısından değil, insanlığın gelişimi açısından da büyük önem taşır. Freud Uygarlığın Huzursuzluğu’nda, insanlığın evrimsel gelişimi ile, tek bir insanın gelişimi arasında paralel bir süreç olduğunu belirtir. Dilin gelişimi bağlamında da aynı şeyden bahsedilebilir: İlk insanın sözleri, bir bebeğin sözleri kadar anlamsız ve dürtüyle birebir bağıntılıydı (dürtüseldi). Dolayısıyla, hem çocuğun dil gelişiminde hem de insanoğlunun dil gelişiminde dilin zenginleşmesi, dürtüsel süreçten, sembolik sürece geçişin bir göstergesidir.

Bundan dolayı bir çok anne-baba, çocuklarının dil gelişimi aksadığında, veya bir anda durduğunda büyük bir panik yaşayabilirler. Bazı anne-babalar için bu durum anlaşılırdır, çünkü kendileri veya ailelerinden yakın birileri de konuşmayı geç öğrenmiştir. Ancak çoğu anne-baba için çocukların dil gelişiminin aksaması, çocuklarının zihinsel ve psikolojik gelişiminde de bir takım aksamalar olabileceğinin göstergesi olduğundan kaygı verici olabilir. Bundan dolayı, biz de ay-ay bebeklikten çocukluğa dil gelişimi basamaklarını paylaşmak istedik ki, bu sürecin bebeklikten çocukluğa nasıl işlediği konusunda ilgili kişileri bilgilendirelim.

Burada bir diğer önemli nokta da, konuşma, duyma kabiliyetiyle çok ilişkilidir. Bundan dolayı yeni doğmuş bebeklerin ve bir konuşma sorunu yaşandığında çocukların işitme kontrolünden geçmesi oldukça önemlidir.

0 – 3 ay arası:

• Mırıldanma (cooing) ve lıkırdama (gurgling) sesleri çıkarmaya başlar.
• Başını sese doğru çevirir.

4. ay:

• ‘Agu’lamaya başlar.
• ‘Agu’larken sesleri taklit etmeye ve mimik yapmaya başlar.
• İhtiyacına göre ağlama şekli değişir.
• Sesli gülebilir.

6. ay:

• 
  Seslere kendi sesiyle karşılık verir.
• İsmine karşılık vermeye başlar.
• Anneyle karşılıklı sesler çıkarmaktan hoşlanır.
• Mutluluğunu ve huzursuzluğunu göstermek için farklı sesler çıkarmaya başlar.

9. ayda:

• “Hayır”ı anlamaya başlar.
• Sesler kelimelere benzemeye başlayabilir.
• Başka şeylerin, örneğin kedi gibi, sesini ve hareketlerini taklit etmeye başlayabilir.
• Parmağıyla göstermeye başlar.
• ‘Anne’, ‘baba’ gibi kelimeleri heceleyecerek söyleyebilmeye başlar.

12. ay – 16. ay:

• Kendisine sözle yöneltilen yönergeleri anlamaya başlar.
• El sallamak veya başıyla ‘hayır’ demek gibi basit iletişimsel hareketleri yapmaya başlar.
• Birkaç basit kelimeyi dillendirmeye başlar.
• Ses çıkarırken tonlamasını değiştirir.
• Kendisine söylenen kelimeleri taklit etmeye ve tekrarlamaya çalışır.

16 ay – 2 yaş:

• 2 kelimeden oluşan basit cümleleri kurabilmeye başlar.
• “Ben geldim.” “Anne bak.” gibi.
• Anne ve baba çocuğun anlattıklarını daha iyi anlamaya başlar.

2 yaş – 3 yaş:

• Aile dışından kişiler de çocuğun anlattıklarını daha iyi anlamaya başlar.

3 yaş – 4 yaş:

• Soru sormaya başlar.
• Kendisine hikayeler okunmasından hoşlanır.
• Duygularından bahsedebilmeye başlar.
• 2-3 yönergeden oluşan direktifleri takip edebilir.

4 yaş – 5 yaş:

• Büyüklük belirten tanımlamaları anlamaya başlar.
• Sayı ve şekilleri tanır, isimlendirebilir.
• 4-5 kelimelik cümleler kurabilir ve bunları ‘ve’ ve ‘ama’ gibi bağlaçlarla bağlayabilir.
• Kompleks soruları cevaplayabilir.
• Zamirleri kullanır.

5 yaş:

• “Nasıl?” sorularını sorabilir.
• 3 yönergeden oluşan direktifleri tamamlayabilir.
• 5-8 kelimelik cümleler kurabilir.
• Geçmiş ve gelecek zamanı cümlelerinde kullanabilir.

6 yaş – 12 yaş:

• Sağ ve solu ayırt edebilmeye başlar.
• Kendisinden bahseden cümlelerden, başkalarından bahseden cümlelere geçiş yapar.

12 + yaş:

• İletişim, ihtiyaçtan ziyade sosyal amaçlar için kullanılmaya başlanır.
• Kişi, kendine has bir konuşma tarzı geliştirir.

Uzm. Klnk. Psk. Ayşe Canan Altındaş