Buzdağının Görünen Kısmı: Bilinç

“Bir düşünce unutulduğunda nereden gelir?” –Sigmund Freud

Bilinçdışının olmadığı bir evren, kemiklerimizin ve iç organlarımızın çalışırken çıkardığı sesleri duymak gibi olurdu sanırdım. Hareket etseniz de etmeseniz de dışarıdan gelen sese beden içi sesi eklenecek ve bedeninizden asla kaçamayacaksınız. İşte bilinç, hayatta kalmamıza ve günlük hayattaki işlevselliğimize yardım eden ve iç sesleri (beden ve zihne dair) makul miktarda duymamızı sağlayan o filtre ve o filtreden geçen şeylerin oluşturduğu her şey.

Sigmund Freud’a göre buzdağını zihni temsil eden bir yapıya benzetirsek, bilinç de buzdağının su üzerinde kalan kısmıdır. Bilinç, farkında olduğumuz, farkında olduğumuzu bildiğimiz, algıladığımız her şeyi kapsar. Buna ek olarak bilinçli zihin, rasyonel şekilde düşünebilmeyi ve konuşabilmeyi mümkün kılan zihinsel işleyiş biçimidir. Duyumlar, algılar, anılar, duygular ve fanteziler bilinçli zihin kapsamında yer alır.

Bilinçli zihin, bilinç düzeyinden saklı tutmak istediği şeyleri bastırarak bilinç dışına gönderir.  Bilinç dışına gönderilen şeylerin çoğu, gizli formlarda ve şekil değiştirerek bilinç düzeyine ulaşabilir. Bu şekilde, biz bastırdığımız duygularımızın, düşüncelerimizin, ihtiyaçlarımızın ve hislerimizin farkında olmasak bile, bilinçdışımız hala davranışlarımızı etkiler. Bunun en güzel örneğini rüyalarda görürüz; terapide rüyanın içeriği sayesinde bilinç düzeyinde kendini gösteren temsillerin kaynağına, çağrışımlarla (bilinçdışına açılan yollardan biri) ulaşılmaya çalışılır.

Bilinç ve Bilinç Öncesi Arasındaki Fark

– Bilinç öncesini, bilinç ve bilinç dışı arasındaki kapılara tutan bekçi olarak tanımlamak, ayrım yapmayı kolaylaştıracaktır. Bilinç (conscious), bulunduğumuz an içinde, kendimize ve/veya etrafımıza dair farkında olduğumuz ve hakkında düşündüğümüz şeylerin hepsini içerir. Kısa süreli bellek ile birbirine benzer; ikisi de kapasite açısından sınırlıdır. Bilinç öncesi (preconcious), o an farkında olamayabileceğimiz fakat ihtiyaç duyulduğunda bilinç düzeyine taşınan bilgileri/şeyleri içerir. Telefon numaraları, sosyal medya hesaplarının şifreleri, adresler, dün akşam yemeğinde ne yediğiniz bilgisi bunlara örnek olarak gösterilebilir.

– Bilinç öncesi, zihnin normal anılarına denk gelen kısmıdır. Bu anılar bilinç düzeyinde veya anlık belleğin parçası değildir, fakat bilinçli bir çabayla bilinç düzeyine taşınabilecek ve ulaşılabilecek şeylerdir.

– Freud’un buzdağı metaforunda ise bilinç öncesini, su yüzeyine yakın alt kısım olarak konumlandırabiliriz. Bu konumuyla zihindeki yüklü parçaların dibe çökerek bilinçdışına gittiği, hafif parçaların su yüzeyinin hemen altında yani bilinç öncesinde kaldığı, su üzerinde duran ve/veya ilerleyen parçaların ise bilinçte olduğu yorumunu yapabiliriz.

– Bilinç öncesi, bilinçdışı gibi bilinç üzerinde etkiye sahiptir. Bilinç öncesindeki bilgiler bazen rüya ve dil sürçmeleri gibi beklenmedik yollarla açığa çıkabilir. Bu yönüyle bilinç öncesine etkileyen, bilinci ise etkilenen rolü yükleyebiliriz.

Uzm. Klnk. Psikolog Cansu Torun

Kaynakça:

_{Freud, S. (1915). The unconscious. Standard Edition, Volume 14.}

Kendra Cherry-What is Conscious Mind?