Çocuklar Neden Oyun Oynar? 8 Çeşit Çocuk Oyunu

Paylaş

 

Bu yazıyı, “Çocuklar neden oyun oynar?” diye soran, çocukların oyununun ne anlama gelebileceği üzerine kafa yoran anne-babalar; küçük çocukların eğitiminden ve sağlığından sorumlu öğretmenler;  topluma hizmet çalışanları; ve çocuklarla oyun terapisi ile ilgilenen psikoloji mezunları için yazdık. Çünkü, oyun bugün eğitim sisteminin ve ebeveynlik yaklaşımının benimsediği genel kanının aksine, çocuğun zihinsel ve duygusal gelişimi için elzemdir. Bu yazıda, oyun türlerini açıklarken, aynı zamanda çocuğun oyununu anlamanın çocuğun yeteneklerini keşfetmek ve onu huzursuz eden bir durum varsa bunu anlamak açısından ne kadar önemli olduğunu da paylaşıyoruz.

Oyunu ‘çocuklar için bir var olma biçimi’ olarak tanımladığımızda, her oyunun aynı olmadığı ve aynı amaca hizmet etmediğini tahmin etmek çok da zor olmaz. Çocukların kendi ihtiyaç, dürtü ve arzularına göre girdikleri farklı var olma şekilleri farklı türde oyunlar oluşturur; çocuklar bunu rastgele yapmazlar, bilinçdışı mekanizmaları onları belli bir oyuna oynamaya veya hiç oyun oynamamaya (bu konuyu başka bir yazıda ele alacağız) yönlendirir. Şimdi sizlere Paulina Kernberg’ün sınıflandırması üzerinden oyun türlerini, hizmet ettiği amaçları ve çocuklar üzerindeki olumlu etkilerinden bahsetmek istiyorum, böylece “Çocuklar neden oyun oynar?” sorusunu da daha iyi yanıtlayabileceğiz.

1. Fiziksel Oyun:

Fiziksel Oyun Nedir?Çocuğun oynadığı hemen hemen her oyun belli oranda fiziksel oyun/aktivite içerdiğini söylemek yanlış olmaz. Bu oyun türünde çocuğun temel amacı kendini bedeni üzerinden ifade etmektir. İç dünya çok fazla sembolize edilmeden hareket gelir (koşma, çift kale maç yapma, davul çalma, oyuncakları indirir kaldırma gibi). Fiziksel oyun, tek başına oynanabildiği gibi birden fazla kişiyle de oynanabilir. Bu oyunda çizilmesi gereken tek sınır, çocuğun kendisine, etrafındakilere ve mekana zarar vermemesidir.
+ Fiziksel oyun, çocukların hem ince ve kaba motor becerilerini hem de kas, sinir ve beyin fonksiyonlarının bütünsel şekilde geliştirmelerini sağlar. Son yapılan araştırmalar beyni uyaran aktiviteler ile beyin gelişimi arasındaki kritik bağı doğrulamaktadır.

2. Keşifçi Oyun:

Keşifçi Oyun - Keşif OyunuKeşifçi oyun, iki yaş çocuğunun favori oyunudur. Bu oyun türünde çocuğun amacı oyuncakların özelliklerini keşfetmektir. Çocuk oyuncağı eline alır, evirir çevirir, oyuncağı tanımlar (“Bu bir gemi.” der), işlevlerini anlamaya çalışır (“Şu parçası neden burada?”) ve oyuncağın farklı kullanma şekillerini dener. Bu oyun türünden sonra, çocuğun yaşı ve gelişimsel durumuna göre çoğunlukla düşlem (fantezi) veya yapılandırma oyununa geçilir.

+ Keşifçi oyun, çocukların genel bilgilerini, sözcük dağarcığı, ifade edici dil gibi dil becerileri ve soyut düşünme becerilerini destekler.

3. Travmatik Oyun:

Bu oyun türünde, çocuk belli bir temayı tekrarlayarak oynamaya devam eder, oyun içinde hikayeye uygun olmayan acayip ve rahatsız edici davranışlar görülebilir.  Travmatik oyun sırasında çocuğun keyif aldığı görülmez, duygulanımı gerginlik, kaygı, belirgin şekilde umutsuzluk ve/veya mutsuzluk içerir. Çocuk oyun sırasında, oynadığı oyun ve oyuncaklarla bağlantı içinde değildir ve oyunun ‘-mış gibi’ dünyasından çok uzaktadır; oyunun kendisinin kontrolü altında gelişebilen bir aktivite olduğunu kendine hatırlatamaz. Oyun genellikle bir sonuca ulaşmaz, sonuca ulaştığında ise hep kötü sonla biter.

! Çocuk anlamakta ve sindirmekte zorlandığı bir meseleyi çalıştığından, bu oyun türünde terapistin uygun ve yerinde müdahaleleri çocuk için çok önemli olur.

4. Kurallı Oyun (Game):

Monopoly oyunu nedir?İçinde belli kuralları olan yapılandırılmış oyun türüdür. Genellikle iki veya daha fazla kişiyle oynanır. Satranç, Monopoly, Bil Bakalım Kim gibi kutu oyunları ile dart ve bowling bu kategoride yer alır.

+ Bu tür oyunlar, çocukların oyun düzenini oluşturabilme, oyun kurallarını anlama, öğrenme ve hayata geçirme, karar verebilme, dikkati sürdürebilme gibi bilişsel becerilerini; çizilen sınırlar içinde kalma, sırasını bekleme, dürtüsel davranmama gibi davranışsal becerilerini; rekabeti sürdürebilme, yenilgiyi ve oyun sırasında çıkabilen olumsuz duyguları (öfke, kıskançlık, haset gibi) tolere edebilme, duygu regülasyonunu sağlayabilme ve kendine güvenme gibi duygusal ve psikolojik becerilerini destekler.

Sanatsal oyun nedir?5. Sanat Oyunu (Art Play):

Çocuğun sanat materyalleri üzerinden kendini özgürce ifade ettiği oyun türüdür. Boyalar, hamurlar, kağıtlar çocuğun oyuncakları olur. Çocuk, oluşturduğu formlar ve içerik ile duygularını ve düşüncelerini dışa vurur, bazen onları dönüştürür, bazen çözümler üretir, bazen de çıkan şeyle ilgili herhangi bir şey duymak istemez.

+ Çocuklara hayal güçlerini, soyut düşünme, ince motor, görsel algı becerilerini geliştirebilme olanağı sağlar. Günümüzde resim, tiyatro, sinema gibi sanat dallarında yapılan çocuk atölyeleri aynı amaca hizmet etmektedir.

Düşlem Oyunu (Fantezi Oyunu) Nedir?6. Düşlem Oyunu (Fantasy Play):

“Sembolik oyun” olarak da tanımlayabileceğimiz bu oyun türünde, hayal gücünün kokusu hemen alınır. Bu oyun hayali, büyülü, animistik (cansız nesnelerin karakterize edilmesi), abartılı ve etkileşime açık aktiviteler ve fonksiyonlar içerir. Oyun sırasında nesnelere ve/veya karakterlere bir dönüştürme işlevi yüklenir. Evcilik, doktorculuk, polisçilik oyunları bu oyun türüne örnektir. Oyunun devam edebilmesi için çocuk, her karakter/nesne için ayrı şekilde role girer, bazen etrafındaki kişilere de belli roller verir. Seçilen nesneler ve karakterler, çocuğun dış dünyasındaki kişilerle ilgili olabileceği gibi, farklı kendilik parçalarıyla da ilgili olabilir.

! Çocuğun en az yönlendirmeye ihtiyaç duyduğu oyun türlerinden biridir.

+ Sembolik oyun çocuğa esnek düşünebilme, burada&şimdinin ötesine geçmeyi öğrenme, hayal gücünü geliştirme, farklı durumlara dair replik edinebilme, dili becerilerini destekleme ve kendini ifade edebilme imkanı sağlar.

7. Yapılandırma Oyunu:

Yapılandırma Oyunu (Constructive Play)Çocuğun nesneleri yerleştirdiği, sınıflandırdığı veya formunu değiştirdiği oyun türüdür. Bu oyun türünde bir şeylerin organize edildiğini ve yapılandırıldığını görürüz. Çocuğun küplerle, kumla, legolarla kuleler ve şehirler inşa etmesi bu oyun türüne örnek gösterilebilir. Günümüzde düzenlenen heykel, seramik gibi plastik sanatlar ve mimarlık konulu çocuk atölyeleri yapılandırma oyununun gerçekleştirildiği yerlerdendir.

+ Yapılandırma oyunu çocukların nesnelerle denemeler yapmalarını, işe yarayan ve yaramayan nesne kombinasyonlarını bulmalarını ve yığma, inşa etme, çizme ve yapılandırma hakkında temel bilgileri öğrenmelerini mümkün kılan bir oyun türüdür. Bu oyun sırasında çocukların motor becerileri, mekânsal algıları, el-göz koordinasyonu, problem çözebilme ve sosyal becerileri (eğer başka biri(leri)yle işbirliği içinde çalışıyorsa) aktive olur. Ayrıca çocuklara başladıkları bir çalışmayı bitirebilme, sonrasında başarma hissini yaşayabileceklerini ve nesneler üzerinde olduğu gibi çevreleri üzerinde de kontrolleri olabileceklerini gösterir.

+ Son yıllarda yapılan araştırmalar yapılandırmaya özel ilgi duyan ve daha sofistike yapılar inşa eden çocukların, yapılandırma oyunu sırasında kazandırdıkları pratikler sayesinde uzaysal becerilerinin ileri seviyelere ulaşabildiğini, buna bağlı olarak uzaysal zeka testlerinde daha iyi performans sergilendiklerini göstermektedir (Caldera et al 1999; Oostermeijer et al 2014; Richardson et al 2014). Grup halinde yapılan yapılandırma çalışmalarının ise çocukları daha dost canlısı ve sosyalliğe daha meraklı hale getirdiği görülmüştür (Roseth et al 2009).

8. Kum oyunu:

Kum Terapisi Nedir? Kumla oyunPaulina Kernberg tarafından oyun aktivitesi kategorisinde yer almamasına rağmen sizinle paylaşmak istediğim son oyun türü kum oyunu. Bu oyun türü, belirli ölçüleri olan kum masası içindeki kum ve kum üzerinde kullanılabilecek minik insan ve hayvan figürleri ile araba, gemi gibi çeşitli nesneler aracılığıyla gerçekleşir. Yukarıda bahsettiğim tüm oyun türleri kum üzerinde oynandığı zaman “kum oyunu” sınıfına dahil olur.

Oyun türlerini ayrıntılı şekilde açıklamaya çalıştığım bu yazı, umarım çocuğunuzun ihtiyaç ve isteklerini oyun üzerinden anlayabilmenizi ve oyun sırasında ona eşlik edebilmenizi kolaylaştırır.

Kum oyununun çocuklarla oyun terapisindeki rolünü öğrenmek için bu yazıyı okuyunuz.

Uzm. Klinik Psikolog Cansu Torun

Kaynaklar:

Kernberg, P. F., Chazan, S. E., & Normandin, L. (1998). The children’s play therapy instrument (CPTI): Description, development, and reliability studies.The Journal of psychotherapy practice and research7(3), 196.

ChildDevelopmentInfo.com

ParentingScience.com

Facebook Yorumları
Paylaş

1 YorumOn Çocuklar Neden Oyun Oynar? 8 Çeşit Çocuk Oyunu

Yorum Yazın:

E-posta adresiniz yayınlanmayacaktır.

Mobile Sliding Menu

Wordpress Social Share Plugin powered by Ultimatelysocial