Travmatik bir deneyime maruz kalmak, bir yakınınızı travmatik bir durum içinde kaybetmek, kıl payı travmatik bir deneyimden kurtulmak; travmatik olaylardan sonra yakın(lar)ınıza ulaşamamak, olanlara karşı kendinizi çaresiz hissetmek, olayı gerçekleştirenlere çok kızmak, kendinizi kapana kısılmış gibi hissetmek, çok korkmak, hatta kaygıdan uyuyamamak, günlük hayatınıza döndüğünüzde kendinizi suçlu hissetmek… Sanırım bu saydıklarım, özellikle son birkaç senedir toplum olarak maruz kaldıklarımızın veya hissettiklerimizin sadece bir kısmı ve toplumsal travma tarihçemizde sıklıkla hissettiğimiz duygular…
28 Haziran 2016 tarihinde İstanbul Atatürk Havalimanı’nda meydana gelen terör saldırısından ve patlamadan sonra, böyle bir yazı derlemek istedim. Sanırım bu da benim toplumsal travmayla baş etme yöntemlerimden biri: Sorumluluk almak, paylaşmak, bu güvenliksiz zeminde kendim ve ulaşabildiklerim için adım atmayı denemek…
Toplumsal Travma Nedir?
İstanbul Bilgi Üniversitesi Klinik Psikoloji Yüksek Lisans Programı tarafından hazırlanan Toplumsal Travma Nedir? başlıklı broşürde travma, uzmanlar tarafından şöyle tanımlanmış: “Travma, bireyin fiziksel ve ruhsal bütünlüğünü derinden tehdit eden olay ya da durumdur. Kavramak ve baş etmenin oldukça zor olduğu bu deneyimi bireysel belleğimize yerleştirmekte güçlük çekeriz. Benzer biçimde, yaşayan bir organizmaya benzeyen toplumun da toplumsal acılar ve kayıpları sindirmesi güç olabilir. Doğal afetler, kazalar, savaşlar, politik, etnik, dini ya da cinsiyet-temelli zulüm ve şiddet olayları gibi toplumsal travmalar sadece travmayı yaşayan bireyleri değil, bu duruma doğrudan ya da dolaylı biçimde tanık olan tüm toplum kesimlerini etkileyebilecek niteliktedir.”
Toplumsal Travmanın Üzerimizdeki Etkileriyle Nasıl Başa Çıkabiliriz?
- Unutmaya çalışmayın: Yönetmen Michael Haneke’nin dediği gibi “Halının altına süpürülenler, bir süre sonra halıyı hareket ettirir”. Burada halının altına süpürülmek istenilenleri toplumsal acılar, halıyı ise beden-ruh ikilisi olarak düşünebiliriz. Hatırlamak başlarda acı verici olsa da, uzun süreçte – özellikle toplumsal travmalarda- iyileştirici etkiye sahiptir. Hatırlamak yaşanılanları anlamlandırmayı, yaşanılanları anlamlandırılmak da travmanın etkileriyle baş etmeyi kolaylaştırır. Ancak kendinizi yeniden travmatize etmemeye dikkat edin; travmaya dair bir şey size fazla geldiğinde durun veya o şeyi yapmayı/düşünmeyi bırakın.
- Güvende hissetmenize yardım edecek kişilerle birlikte olmaya çalışın: Travmatik olaylar, hem beden hem de ruhsal güvenliğimizi tehlikeye atar. Özellikle insan eliyle gerçekleşen felaketler (saldırılar, patlamalar, savaşlar vb.) bizleri daha çaresiz, umutsuz, tedirgin, öfkeli ve tehlikede hissettirir. Fiziksel olarak güvenli bir alanda, güvendiğiniz kişilerle olmak iç güvenliğinizi yeniden yapılandırmanıza destek olacaktır.
- Paylaşın: Kendimizi ve hissettiklerimizi paylaşabilmemiz için ise güvenilir bilgi kaynaklarına (yayın yasağının olmaması gibi) ve içimizden geçenleri rahatça ifade edebileceğimiz bir alana gereksinim duyarız. Böyle bir alan içinde güvendiğiniz kişilerle hissettiklerinizi paylaşın. Bu paylaşma süreci travmayı anlamlandırma sürecinin bir parçasıdır.
- Günlük rutininize (uyku, beslenme, özbakım) geri dönmeye çalışın: Günlük rutine geri dönmek, yaşanılanları unutmak anlamına gelmez. Günlük rutine geri dönmek, baş edilmesi zor olan yoğun duygularınızı düzenlemenize yardım eder. Travmatik durumlarda sıklıkla ortaya çıkan somatik tepkilerin (baş ağrısı, göğüs ağrısı, mide yanması/bulanması, kalp sıkışma, titreme, çarpıntı, uyuyamama gibi) şiddetinin azalmasını sağlar. Ayrıca yetersiz ve çaresiz hissettiren travmatik durumlarda, kontrol edilebildiğiniz alanların olması size güç verebilir.
- İyileşmek için kendinize zaman tanıyın: Kendinizi ifade edebileceğiniz ilgi alanlarınızı kullanın; yaşadıklarınızı ve hissettiklerinizi kelimelerin yanı sıra hareketle, resimle, kalemle işlemeniz rahatlatıcı ve iyileştirici bir etki yaratacaktır. Anımsamalarınız şimdi ve gelecek üzerindeki izlerini bir anda çekmeyecek olsa da, küçük küçük kendi hızınızda olanları anlamlandırmak ve duygularınızla temas etmek iyi olma haline kavuşmaya katkı sağlar.
- Uzman desteği: Bedensel ve ruhsal durumunuz günlük hayatınızdaki işlevselliği olumsuz etkiliyorsa, psikolojik veya psikiyatrik desteğe başvurmaktan çekinmeyin.
Güvenli günlere kavuşmak dileğiyle,
Uzm. Klinik Psikolog Cansu Torun
Kaynak:
Çopur, A. S. & Dinçer, A. D. (2015). Toplumsal Travma Nedir? İstanbul Bilgi Üniversitesi Klinik Psikoloji Yüksek Lisans Programı Psiko-Eğitim Broşürleri. http://psyma.bilgi.edu.tr/static/docs/toplumsa-travma.pdf
