Bir Çocuğa Cinsellik Nasıl Anlatılır? Çocuklara Cinsellik Eğitimi

Paylaş

 

“Çocuğa cinsellik nasıl anlatılır?” Çocuklarla ve aileleriyle çalışan bir psikolog olarak, cinsellik konusunun anne-babaları ne kadar diken üstünde hissettirdiğini birçok kez gözlemleme imkanı buldum. Beni bu yazıyı yazmaya iten sebep ise, psikolojik danışmanlık verdiğim tiyatrodaki bir oyunda, cinselliğin geçiyor olması. Çocuklarla cinselliği konuşmak kolay bir konu değil; çok hassas ve ince dengelerin gözetilmesi gereken bir mesele. Bu konudaki literatürü tekrar gözden geçirerek ve bilgilerimi tazeleyerek, anne ve babalar için çocuğa cinsellik nasıl anlatılır konusunu kolaylaştırmak istedim.

“Ben nasıl doğdum?”, “Neden benim pipim yok?”, “Seks ne demek?” gibi sorular, birçok anne-babayı afallatır; kimi anne-baba “ayıp” der geçer, kimi anne-baba “Büyüyünce öğrenirsin.” veya “Seni leylekler getirdi.” gibi söylemlerde bulunarak konuyu geçiştirir, bazı anne-babalar ise gerçekleri anlatmaya çalışır ama nasıl bir dil kullanacağını bilemez. Çocuklar bu soruları sorarlar çünkü çocuklar doğdukları andan itibaren cinsellikleri olan bireylerdir. Yanlış duymadınız, sadece çocuk cinselliği tahmin ettiğinizden yani yetişkin cinselliğinden oldukça farklı amaçlara hizmet etmektedir. Özellikle 6 yaşına kadarki dönemdeki cinsel davranışları ve sordukları sorular kendi bedenlerini, kendi var oluş biçimlerini ve sahip olduğu özellikleri (cinsiyet, içgüdü, dürtü, haz odaklılık vb.) tanımaya yöneliktir ve normal gelişimin parçalarıdır. Ayrıca şunu da duymak sizi rahatlatabilir: 6 yaşına kadarki dönemde cinsellik gerçeklikte değil, hayal ve düşlem dünyasında deneyimlenir. Bunun daha anlaşılabilir olması için bu yazıda yaş grupları üzerinden çocukların cinsel gelişim açısından hangi evrede olduklarını, buna bağlı olarak gerçekten neyi bilmeye ihtiyaçları olduğunu ve bilgilerin nasıl aktarılması gerektiğini sırasıyla anlatmaya çalışacağım.

1) 0-2 Yaş Aralığı: Bebeklik Dönemi

Bebek başta kendi vücudunu tanımaz. Deneyimlediği haz (meme emme gibi) ve gerilimlerle vücudunu hissetmeye başlar. Özellikle ilk aylara hakim olan meme emme deneyimiyle gelen haz, cinsel içgüdünün ilk aşamasıdır denilebilir. 1-2 yaş aralığında bebekler, istemli hareketleri olduğunu fark ederler, bunlardan en önemlisi idrar ve dışkısını tutma-bırakmadır. Bu dönemde çocuklar, tuvaletlerini yaparlarken cinsel organlarının biçimlerini görürler, merakla kendilerine dokunmaktan zevk alırlar ve kız-erkek ayrımını yapabilmeye başlarlar. Ayrıca “mahremiyet” kavramları henüz gelişmediğinden, genital bölgelerini bir nesneye veya zemine sürtünme hareketi (mastürbasyon) yapabilirler.

0-3 yaş aralığındaki çocuklar davranışlarının normlara uyup uymadığının farkında değillerdir, onları yönlendiren keşfetme istekleri ve hazzın doyurulmasıyla gelen tatmin olma halidir. Hangi hareketlerin kabul edilebilir, hangi hareketlerin uygunsuz olduğunu, ebeveynlerinin tepkileriyle öğrenirler. Bu öğrenme sürecinde, tepkilerin tutarlılığı, ebeveynlerin rol modelliği ve ebeveynler arasındaki dil birliği önemli rol oynar. Ayrıca bu dönemdeki çocuklar kendilerini keşfetme sürecinde, ebeveynlerinin yardımına (vücut kısımlarını isimlendirme gibi) ve cesaretlendirmesine ihtiyaç duyarlar. Bu yüzden, çocukların merakını kırmamak ve onları doğru şekilde bilgilendirmek önemlidir.

• Ne şekilde konuşmak gerekir?

2) 3-5 Yaş Aralığı: Okul Öncesi Dönem

3-5 yaş aralığındaki çocuklar, kendi bedenlerini keşfetmiş çocuklardır. Var olan keşfetme istekleri, diğer kişilerin bedenlerine yönelir (kim neye sahiptir, neye sahip değildir). Kendi cinsel organlarının, karşı cinsin cinsel organından farklı olduğu fark ederler. Bu dönemdeki çocuklar sorular (“Benim neden pipim/penisim yok?”, “Onda ne var?”, “Onunki neden farklı”  gibi) sorarak ve oyunlar oynayarak (doktorculuk, bebekleri inceleme gibi) meraklarını gidermeye çalışırlar. Kendi bedenlerini ve cinsel organlarını keşfetme amacıyla mastürbasyon davranışları görülebilir. Bu girişimler, onların cinsiyet kavramını daha detaylı anlamalarına yardım eder. Buna ek olarak, bu yaş aralığında anne ile baba arasındaki ilişkiye dair merak başlar. Bu yaş aralığındaki çocuklar sihirli düşünmeye eğilimlidirler, yani bilinmeyeni açıklamak için kendi kendilerine hikayeler uydurabilir. Tam da bu yüzden sordukları soruları dikkatlice dinlemek ve gerçekçi yanıtlar vermek önem taşır.

Okul öncesi dönemindeki çocuklar, sordukları sorulara basit yanıtlar ararlar. Örneğin “Bebekler nereden gelir?” sorusundaki amaç kendi var oluşunu öğretmektir. Bu soruya şu şekilde cevap verebilirsiniz: “Babadan gelen bir sperm ile anneden gelen bir yumurta birleşir, oluşan şey annenin karnında “rahim” denilen özel yerde büyür”. Verilen bilgi yeterli olmazsa çeşitli sorular sorarak (“sperm nerden gelir?”, “sperm annenin karnına nasıl girer?” vb.) daha fazla bilgi isteyebilirler.

Ne şekilde konuşmak gerekir?

3) 6-9 Yaş Aralığı: Okul Çağı

Bu yaş aralığındaki çocukların soyut düşünme becerileri gelişmiştir, bu yüzden yaşamın gerçeklerini merak ederler. Bazıları “Bebekler nereden gelir?” diye sorar, bazıları “Seks/sevişmek ne demek?” diye sorar. (“Sevişmek, birbirini seven iki yetişkinin birbirine karşı olan hislerini bedensel yollarla göstermesidir”) Bu sorular, çocukların kavramları daha iyi anlamalarını yardım edecek konuşmaları yapabilmek için mükemmel fırsatlardır.

Bu yaş aralığındaki çocuklarda baskın olan ihtiyaç anatomilerine, var oluşlarına ve insanoğlunun sahip olduğu özelliklere dair rasyonel bilgiler edinmektir. Farklı bir sosyal ortama girmek, okul ortamı ve kurulan arkadaşlık ilişkileri merak edilen konuların artmasında etkili olur. Bu yüzden çocuklar ebeveynlerini şaşırtacak sorular sorabilirler.

Ne şekilde konuşmak gerekir?

4) 9-12 Yaş Aralığı: Ön Ergenlik Dönemi

9-12 yaş aralığındaki çocuklar, hemcinsleriyle kurduğu arkadaşlık ilişkileriyle meşguldürler, cinsellik konusundan konuşmaktan pek hoşlanmazlar. Seks onlar için iğrenç bir şeydir. Bu yaşlardaki birçok çocuk zaten her şeyi bildiklerine inanırlar ve anlamlarını tam olarak bilmeseler de sık sık argo sözcükler kullanırlar. “Ön ergenlik” olarak adlandırılan bu dönemde hormonla değişiklikler yavaş yavaş başlar, bu yüzden odak bedensel ve duygusal değişiklere kayar.

Bu yaş aralığındaki çocuklar, bedenlerinde olan ve olacak değişikler (sivilce, bedenin kıllanması, kızlar için göğüslerin belirginleşmesi ve regl olmak, erkeklerin için sesin kalınlaşması, bıyıkların çıkması) hakkında ön bilgiye ihtiyaç duyarlar.

– Yaşamaya başladığı fiziksel değişiklerin normal olduğunu, fakat herkes için aynı hızda olmayabileceğini belirtin, bunu duymak onu rahatlatabilir.

– Bedensel değişiklerle beraber gelen/gelebilecek duygusal değişikler (yalnız kalma isteği, mutsuzluk, isyan etme isteği gibi) hakkında konuşulması süreç için faydalı olacaktır. Çocuğunuz sizinle göz kontağı kurmak zorunda olmadığından, araba yolculuğu bu konuyu konuşmak için verimli bir yer olacaktır.

5) 13-18 Yaş Aralığı: Ergenlik

Bu dönemde büyük değişiklikler yaşanır, hormonlar üst düzeyde çalışır. Buna karşın arkadaşlık ilişkileri farklı boyuta taşınmaya başlar; hoşlanmalar, flörtler ve yaşanan romantik ilişkilerin cinsellik boyutu zihni yoğun şekilde meşgul eder. Hatta bu meşguliyet, derslere odaklanmayı ciddi anlamda zorlaştırabilir.

Tüm güçlü gözükseler de, ebeveynlerinden yardım istemekten kaçınsalar da, hala ebeveynlerinin desteğine ve yol göstericiliğine ihtiyaç duyarlar. Ebeveynleriyle cinsellik hakkında konuşmak tuhaf gelse de, özellikle hemcinslerinden aldıkları öğütler, ebeveynin kendi ergenlik deneyimlerden bahsetmesi süreci kolaylaştıran unsurlar olacaktır.

– Bu yaş aralığındaki çocuğunuzun dizilerde ve filmlerde gördüğü hayatların gerçek olmadığını ve bu yaştaki gençlerin çoğunun cinsel açıdan aktif olmadığını vurgulayın. O, dizi/film izlerken ona eşlik etmek ve bir sohbet ortamı yaratmak, izlediklerinden ne anladığını öğrenmek açısından faydalı imkânlardır.

– İlk cinsel deneyimini yaşaması konusunda çevresinin – özellikle arkadaşlarının – baskısını önemsememesinin, kendini hazır hissetmeden bir şey yapmamanın en doğrusu olduğunun ve seksin sadece fiziksel bir deneyim değil; sevgi, yakınlık, güven gibi unsurlarını içeren bir ilişki içinde deneyimlenmesi gerektiğinin altını çizin.

– Olası bir cinsel deneyim öncesinde dikkat edilmesi gereken noktalar hakkında ön bilgilendirme yapmaktan çekinmeyin. Doğum kontrol yöntemlerini ve prezervatif kullanmanın önemini net bir şekilde açıklayın. Araştırmalar iyi bilgilendirilmiş gençlerin ilk cinsel deneyimlerini daha geç yaşta yaşadıklarını ve korunma yöntemlerine daha fazla dikkat etme eğiliminde olduklarını göstermektedir.

– Yaşadığı ilişkilerden ve birine karşı hissettiği duygulardan  bahsettiğinde, onu yargılamadan dinlemeye özen gösterin. Sizi endişelendiren durumlarda, endişelenme nedenlerinizi sakince onunla paylaşın. Sakin ve anlayışlı tutumlar, çocuğunuzun yaşadıklarını sizinle paylaşma ihtimalini arttırdığını unutmayın.

– Son olarak, – birçok konuda olduğu gibi – cinsel eğitim konusunda da gerekli bilgilendirmeyi, uyarıları yaptıktan ve davranışlarının sorumluluğunu alma becerisini kazanmasında çocuğunuza yardım ettikten sonra, ona güvenmekten başka yapabileceğiniz bir şey yok. O, hala sizin çocuğunuz olsa da büyüyor, size olan ihtiyacı günden güne azalsa da hala sizin orada olduğunuzu bilmeye ihtiyacı var; diğer bir deyişle hala size ihtiyacı var.

Uzm. Klinik Psikolog Cansu Torun

Kaynak:

http://www.todaysparent.com/family/parenting/age-by-age-guide-to-talking-to-kids-about-sex/

http://www.hastane.com.tr/kucuk-cocuklar-masturbasyon-yapar-mi-sorusu.html

Çocuklar için kitap önerileri;

Anne-Babalar için kitap önerileri;

Facebook Yorumları
Paylaş

Benzer Yazılar

No related posts.