Ebeveynlik Tarzları Nelerdir? 4 Ebeveynlik Stili

Paylaş

Ebeveynlik Tarzları Nelerdir? 

Gelişim Psikolojisi alanında çalışan uzmanlar, uzun zamandır ebeveynlerin çocuklarının gelişimine nasıl etki ettiklerini merak ediyorlardı. Fakat ebeveynlerin davranışları ve çocukların gelecekteki davranışları arasındaki ilişkiyi keşfetmek baya zordur. Bazı çocuklar farklı çevrelerde büyüyüp benzer kişilikler edinirken, bazı çocuklar ise aynı çevrede büyüyüp farklı kişilikler edinebilir.

Bu zorluklara rağmen, araştırmacılar ebeveynlerin tarzları ve bu tarzlara çocuklar üzerindeki etkilerine dair çok temel bir teoriye sahipler. 60’ların başında psikolog Diana Baumrind 100’den fazla okul öncesi çocukla birlikte bir araştırma yürüttü. Gözlem, ebeveyn görüşmeleri ve diğer araştırma metotlarını kullanarak, ebeveynlikte önemli olan 4 çeşit yapı taşını keşfetti:

1- Disiplin anlayışı

2- Bakım ve destek

3- İletişim tarzı

4- Olgunluğa dair beklentiler ve kontrol

Bu boyut/yapı taşlarına dayanarak Baumrind 3 farklı ebeveyn tarzı olduğunu belirtti, 1983 yılında da Maccoby ve Martin, bu tutumlara 4. bir ebeveyn tarzı eklediler.

Otoriter Ebeveynlik Nedir?

1- Otoriter Ebeveynlik

Bu tarz ebeveynler çocuklarından kurallara katı bir şekilde uymalarını beklerler. Kurallara uymamak beraberinde cezaları getirir. Otoriter ebeveynler kuralların arkasındaki nedenleri açıklamakta zorlanırlar. Bir açıklama beklendiği zaman ise basit bir cevapları vardır: “Çünkü ben öyle dedim!” Bu ebeveynler yüksek beklenti içindedirler ama çocuklarına karşı çok da duyarlı değildirler. Baumrind’e göre bu tarz ebeveynler itaate önem veren, statü odaklı ve hiçbir açıklama olmadan kurallarına uyulmasını bekleyen kişilerdir. 

 

 

Demokratik Ebeveynlik Nedir?2- Demokratik Ebeveynlik

Otoriter ebeveynler gibi demokratik ebeveynler de kurallar koyarlar ve kurallarına uyulmasını beklerler ama bu tarz bir ebeveynlik daha demokratik bir biçimde işler. Demokratik ebeveynler çocuklarına karşı duyarlıdır ve onların sorularını dinleme konusunda isteklidirler. Çocuk bir hata yaptığında bu tarz ebeveynler onu korumaya çalışır ve cezalandırmaktan çok affetmeye yönelirler. Baumrind demokratik ebeveynlere, çocukları için net ve onların takip edebileceği kuralların konulmasını önermiştir. Baumrind bu tarz ebeveynleri, haklarını savunan ama zorlayıcı ve kısıtlayıcı olmayan kişiler olarak görür, disiplin yöntemleri çocuğu yıldırmaktan çok destekleyicidir ve çocuklarının topluma karşı duyarlı, haklarını savunabilen, kendine yetebilen ve işbirliği yapabilen kişiler olarak yetişmelerini isterler.

 

İzin Verici Ebeveyn Nedir?3- İzin Verici Tarz Ebeveynlik

İzin verici ebeveynler çocuktan çok daha az şey talep ederler. Bu tarz ebeveynler nadiren çocuklarını disiplin ederler, çünkü olgun olmaya ve kendini kontrole dair daha az beklentileri vardır. Baumrind’e göre izin verici ebeveynler talepkar olmaktan çok duyarlıdırlar, geleneksellikten uzak ve hoşgörülüdürler. Çocuğun kendi kendini denetlemesine izin verirler ve yüzleşmelerden kaçınırlar. İzin verici ebeveynler genelde çocuklarının bakımına dikkat eden ve onlarla iyi iletişim kurabilen kişilerdir ancak bir ebeveyn olmaktan çok çocuklarıyla aralarında arkadaşlık ilişkisi vardır.

İhmalkar Ebeveyn Nedir?4- İlgisiz (İhmalkâr) Ebeveynlik

Bu tarz ebeveynler çocuklarına karşı neredeyse sorumsuzdular, onlardan çok az beklentileri vardır ve çocuklarıyla iletişimleri kısıtlıdır. Çocuklarının temel ihtiyaçlarını karşılarlar ancak çocuklarının hayatlarından kopmuş vaziyettedirler. Uç vakalarda, çocuğu ihmal ettikleri bile görülebilir.

Ebeveynlik Tarzlarının Etkileri

Peki, bu ebeveynlik tarzları çocuğu nasıl etkiler? Baumrind’in araştırmasının yanında bu konuda yüzlerce araştırma yapıldı ve ebeveyn tutumlarının etkileri hakkında çeşitli sonuçlara ulaşıldı.

  • Otoriter Ebeveyn Tutumu genellikle çocuğu daha itaatkar ve alanında uzman biri olmaya iter ama bu çocuklar daha mutsuz, kendine güvenleri ve rekabet duyguları daha az olan bireyler olabilirler.
  • Demokratik Ebeveyn Tutumu, çocuğa daha mutlu olması, yeteneğini kullanabilmesi ve başarısını gösterebilme konusunda destek olur.
  • İzin Verici Ebeveyn Tutumu ise sıklıkla çocuğun kendini daha az kontrol edebilmesiyle ve mutluluğunun azalmasıyla sonuçlanır. Bu çocuklar genelde otorite ile problemler yaşar ve okul başarısı konusunda akranlarına göre daha düşüktürler.
  • İlgisiz Ebeveynlik Tutumu ise neredeyse tüm bu alanlarda çocuğun başarısız olmasına neden olur. Bu çocuklar kendilerini kontrol edebilme ve akranlarıyla rekabet konularında sıkıntılar çekerler, düşük özgüvenli bireyler olurlar.

Neden demokratik ebeveynlerin çocukları diğerlerine göre daha iyi? İlk olarak, eğer çocuklar ailelerinin isteklerini adil ve mantıklı olarak görürlerse, bu istekleri daha çok yerine getirirler. İkinci neden ise çocukların belirli durumlarda nasıl davranmaları gerektiğinin arkasındaki nedenleri benimsemeleri ve bu sayede kendilerini kontrol etmeyi öğrenmeleridir.

Neden Ebeveynlik Tarzları Farklılık Gösterir?

Farklı ebeveynlik tarzlarını gördükten sonra, ailelerin neden demokratik ebeveynler olarak davranmadıklarını merak edebilirsiniz. Sonuçta, demokratik ebeveynler çocuklarına mutluluk, güven ve yeteneklerini ortaya çıkarabilme konusunda çok yardımcılar. Ebeveyn tutumlarının farklılık göstermesine dair nedenler nelerdir? Kültür, kişilik, ailedeki kişi sayısı, sosyoekonomik durum, eğitim seviyesi gibi faktörler potansiyel nedenler olabilir.

Ebeveynlik tutumları bir aileden tek başına olmak zorunda değildir, ebeveynler bunları birleştirerek de kullanıyor olabilirler. Örneğin bir ailedeki anne demokratik ebeveyn tutumu gösterirken, baba daha izin verici bir tutum geliştirebilir. Uyum içinde olabilecekleri bir tutum için ebeveynler kendine özgü yanları olan bu ebeveynlik tutumlarının belirli özelliklerinin nasıl birleştirilebileceğini öğrenmelidirler.

Sınırlamalar ve Eleştiriler

Ebeveynlik tutumları araştırmasının bazı sınırlamalarından da mutlaka bahsedilmelidir. Ebeveyn tutumları ve davranışlar arasındaki ilişki korelasyon araştırması (korelasyon araştırmaları değişkenler arasında bir ilişki bulmaya çalışır ama neden-sonuç ilişkisi bu araştırma sonucu bulunamaz.) ile bulunmuştur. Ebeveyn tutumu ve çocukların davranışları arasında bağlantı bulunsa da bu davranışlara çocuğun mizacı gibi başka sebepler etki edebilir.

Araştırmacılar ayrıca bazen bu ilişkinin çok zayıf olduğuna da dikkat çekerler. Örneğin demokratik tutumlu bir ebeveynin çocuğu kurallara meydan okuyan ya da görevlerini ihmal edebilen bir kişi olabilirken, izin verici tutumlu bir ebeveynin çocuğu ise kendine güveni yüksek ve akademik başarısı olan bir kişi olabilir.

Douglas Bernstein “Psikolojinin Temelleri” adlı kitabında, “Herkes açısından muhteşem olan bir ebeveynlik tutumu yoktur.” der ve ekler “Demokratik ebeveyn tutumu Avrupa ya da Amerika’daki çocuklar için olumlu etkiler yaratırken, Afrika ya da Asya’daki bir çocuğun okul başarısının yüksek olmasıyla bir alakası olmayabilir.”

Not: Her ne kadar bu tutumlar çocuğun davranışları ile ilgili olsa da, kültür, çocuğun algısı ve toplumsal etkiler çocuğun davranışında önemli rol oynar.

Kaynak: Psychology Today

Mert Kobaş

Facebook Yorumları
Paylaş

1 YorumOn Ebeveynlik Tarzları Nelerdir? 4 Ebeveynlik Stili

Yorum Yazın:

E-posta adresiniz yayınlanmayacaktır.

Mobile Sliding Menu

Wordpress Social Share Plugin powered by Ultimatelysocial