Psikolojide Kişilik Tipleri ve Kişilik Testleri
Psikolojide kişilik tipleri ve kişilik testleri, insanların ilgisini bilimin ilk ilerlediği zamanlardan beri çekmiş. Bilim adamları, insanları, kafa veya yüzlerinin şeklinden tutun da, duruş, konuşma ve yürüyüşünü göz önünde bulundurarak gruplandırmaya çalışmış. Carl Jung’un 1920’lerin başında yazdığı Psikolojik Tipler kitabıyla, kişilik tiplerini, özellikle içe dönüklülük (introversion) ve dışa dönüklülüğü birbirinden ayırmış ve tanımlamıştır (extroversion).
Jung’un kitabına göre içe dönük ve dışa dönük insanlar kabaca şu yönlerden ayrılırlar:
- Dışa dönükler harekete yöneliklerdir, içe dönükler düşünceye yöneliklerdir.
- Dışa dönükler bilgide ve etkide genişlik, içe dönükler ise bilgide ve etkide derinlik isterler.
- Dışa dönükler sosyal etkileşimlerde sıklığa, içe dönükler ise derinliğe önem verirler.
- Dışa dönükler enerjilerinin başkalarıyla iletişimde bulunarak geri depolarlar, içe dönükler ise enerjilerini yalnız kalarak yenilerler.
1900’lerin başında Jung’un kişilik tiplerini bir araştırma konusu yapmasıyla birlikte, 1900’lerin ortalarına doğru kişilik tiplerine olan ilgi arttı. Batı dünyasının bugünkü kişilik anlayışını en çok şekillendiren psikolog arştırmacılardan biri Berlin doğumlu Hans Jürgen Eysenck’tir. Eysenck, kişiliği 3 ana boyutta inceledi: extroversion (dışa dönüklük), neuroticism (nevrotiklik) ve psychotism (psikotiklik). Onun bu 3 anadalını alıp geliştiren ve bugün “Big Five Personality Traits” (Kişilik Tiplerinde Büyük Beşli) teorisini geliştiren öğrencisi ise Jefferey Alan Gray oldu.
Big Five Personality Traits’e göre, insanların kişilikleri 5 ana faktör altında incelenebilir:
- Conscientiousness (Özenlilik): Bu kişilik özelliği, verimli ve organize olmak ile rahat ve dağınık olmak üzere iki ucu kapsar.
- Openness to Experience (Tecrübeye açıklık): Bu kişilik özelliği, meraklı ve yaratıcı olmak ile rutini sevmek ve dikkatli/korkak olmak üzere iki ucu kapsar.
- Extraversion (Dışa dönüklük): Dışa dönük olup, enerjik olmak ile içe kapanıklık ve yalnızlığı tercih etme uçlarını kapsar.
- Agreeableness (Anlaşılabilirlik): Arkadaş canlısı ve nezaketli olmak ile, soğuk ve düşüncesiz olmak uçlarını kapsar.
- Neuroticism (Nevrotiklik): Duyarlı ve sinirli olmak ile kendine güvenli olmak uçlarını kapsar.
Günümüzde, bu 5 kişilik tipini ve aşırı durumlarda kişilik bozukluklarını en kapsamlı inceleyen kişilik testlerinden biri MMPI’dır. 567 sorusuyla, MMPI bugün birçok işe alımda adayın kişiliğini ölçmek için kullanılan, hatta CIA’de çalışmak için başvuran adayların ‘security clearance’ (geçmiş ve kişilik taranarak kişinin özel ve sınıflandırılmış belgeleri incelemesine hak tanıyan güvenlik izni) alabilmesi için uygulanan bir testtir.
MMPI’ın en önemli özelliklerinden biri, soru puanlandırmaları ve soru stili öyle bir şekillendirilmiştir ki, eğer testi yapan kişi soruları karşısındakini tatmin edecek biçimde cevaplıyorsa bile bu ortaya çıkarılabilir. MMPI’ın sorularından bazılarına bakalım.
MMPI’dan Örnek Sorular
11. İnsan rüyalarını anlamaya çalışmalı ve kendini onlara göre ayarlamalıdır.
20. Cinsel yaşamımdan memnunum.
38. Gençliğimde ufak tefek şeyler çaldım.
352. Beni incitmeyeceğini bildiğim şeylerden veya insanlardan korktuğum bile oldu.
365. Kapalı yerlerde huzursuzluk duyarım.
457. Bence hiçbir zaman insan alkollü içkiyi ağzına almamalıdır.
Kişi, bu soruların çoğunu Doğru/Yanlış seçeneklerinden birini seçerek cevaplar.
Psikolojide kullanılan bir başka kişilik testi ise, özünde psikanalitik bir test olan Rorschach’tır. Rorschach ile ilgili yazımızı ise bu linkte bulabilirsiniz: Rorschach Testi Nedir?
Herkese kendi kişiliklerini bir nebze merak edecekleri mutlu bir haftasonu dilerim.
Kişilik testleri ve kişilik tipleri ile ilgili sorularınızı yorumlarda bırakabilirsiniz.
Ayşe Canan Altındaş
www.twitter.com/PavlovsPartner
www.facebook.com/PavlovsPartner
