Başımdan geçen bir olayı birlikte çözümleyelim. Saat 10.00 için planlanmış çok önemli bir telefon görüşmem vardı ve heyecanla bu görüşmeyi bekliyordum. Muhatap olacağım kişiyle daha önce hiç konuşmamıştık ama bu konuşma benim için çok önemli profesyonel bir imkandı. Bütün sabahımı uygun olacak ve bölünmeyecek şekilde planladım. Oturup beni aramalarını bekledim, ancak arama gelmedi. Birkaç dakika sonra kendimi afallamış bir şekilde buldum ve zaman geçtikçe daha da hüsrana uğradım.
15 dakika geçtikten sonra, zihnimde neden o kişinin beni aramadığına dair hikayeler dönmeye başladı. Yarım saat geçtikten sonra bu hikayeler daha detaylı, olumsuz ve daha ben merkezli olmaya başladı, bu kişinin güvenilirliği ve benim eksikliklerim (“Belki de benimle konuşmamaya karar verdi.” vb.) hakkındaki hayal kırıklığım ve üzüntüm üzerinde yoğunlaşmaya başladı.
Sonunda o kişiyi arayacak cesareti kendimde buldum ve beni şaşırtarak telefona kafası karışmış bir şekilde cevap verdi. Sabahın 7:00’sinde aramış olmamdan dolayı şaşkındı! İkimiz de aslında ülkenin bir diğer ucunda olduğumuzu ve aramızda 3 saatlik zaman farkı olduğunu hesaba katmamıştık.
Gün boyunca böyle şeyler olduğunda, olanları sadece oldukları gibi deneyimlemeyiz. Olan bitene kendi perspektifimizden oldukça sınırlı kurgular ve yorumlamalar ekleriz. Yukarıdaki örnekte, kendimle ve konuşmayı beklediğim kişiyle alakalı bütün eksikliklerimle ilgili, yanlış olduğu sonradan ortaya çıkan, hikayeler oluşturdum. Bunu farkettiğimizden biraz daha fazla yapıyoruz. Sıklıkla hikayelerimiz kendimizle ilgili eleştirel veya negatif yargılarımızdan (Kendi kendimize “Benimle ilgili bir sıkıntı var.” dememiz gibi) oluşur. Bazense bu hikayeler başkalarına dair eleştirilerimiz ve yargılarımızla alakalıdır, yanlış tahminler yürütürüz çünkü dünyaya tek taraflı bir göze bakarız. Bazı zamanlar, iliştirdiğimiz hikayeler durumu zorlaştırabilir ve zorlaşan durumlar her şeyi daha da zorlaştırabilir çünkü büyük resmi kaçırırız.
Kendi Zihnimizde Kurduğumuz Tuzaklara Yakalanmamın Maliyeti
Hikayelerimizin anlatıcısı kendini referans gösteren konuşmalara meyillidir ve yargılayıcı, olumsuz, eleştirel, mantıksız ve yanlış yönlere saptırmaya eğilimlidir. Bu insan bana gerçekten kötü bir görünüm ve düşünme yöntemi mi veriyor? Çocuğum sınırlarımı zorlamak için mi gerçekten bunu yapıyor? Terfiyi alamadığım için gerçekten de iyi değilim, ya da ilişkim bitti, ya da iş yerinden biri sunumumu beğenmedi?
Sevgilimin isteklerimi sürekli reddettiği ya da çocuklarımın evde bana hiç yardım etmedikleri doğru mu?
Bu tarz hikayelerin maliyeti, bağlarımızda kopukluk ve ayrılık hislerinde artış; anksiyete, üzgünlük ve anlaşmazlık sorunları; mutsuzluk ve tedirginlik hissiyatı; ve gerçek zamandan uzaklaşma olabilir.
Ben Odaklı Düşünceler’den Nasıl Kurtuluruz?
Zihnimize acı çektiren ‘ben’ fırtınalarından nasıl kurtuluruz? İşte birkaç çözüm yolu:
1. Günlük hayatınızda ortaya çıkan anlatıcının farkına varmak.
Bunların kendi deneyimlerinizle ilgili kendi yorumlarınız olduğunu ve tamamen doğru olmak zorunda olmadığını anlamanız önemli. İç sesinizi dışa vurmanız gerekmez (düşünmemeye çalışmanız veya düşünmeyi bırakmanız istenebilir), ya da o sesin üzerinizdeki baskısının ne olduğunun farkında olarak azaltılabilir. Bu düşünceler ruhsal yapılardır, günümüze dair kendi ruhsal yorumlarımızdır.
2. Durmak ve yorumları bir kenara koymak için zaman bulmalıyız.
Gerçek şu olabilir; o kişi beni yoluma göz koymuş olabilir, akrabalarım tatillerde benim evime gelmiyor olabilir, istediğim işi alamamış olabilirim, partnerim benim istediğim şeyleri yapmıyor olabilir, başka bir sağlık testinden geçmek zorunda olabilirim. Bu hikayelerle ilişkili olarak altında sırasıyla şu nedenler bulunabilir: o kişi beni sevmiyor olabilir; akrabalarım beni umursamıyor olabilir; hatalı olabilirim; partnerim ihtiyaçlarımı umursamıyor olabilir; benimle ilgili bir şeyler kötüye gidiyor olabilir.
3. Bir hikayenin içine çekildiğinizi fark ettiğiniz anda durun ve kendinize şu soruları sorun:
(Bu size içinde olduğunu düşündüğünüz hikaye için düşünme fırsatı sağlayabilir.)
• Kendime söylediklerim doğru mu, herhangi bir çarpıtma veya başka olası bir yorumlama var mı?
• Eğer başka birileri daha dahil olsaydı, bu hikaye onlar tarafından nasıl değerlendirilirdi?
• Bir adım geriye gidip olaylara daha geniş bir perspektiften baksam bu konuyla alakalı başka olası hikayeler canlandırabilir miyim?
• Benim bu hikayeye bağlılığım şimdiki zamanımın enerjisini ve dikkatini benden alıp, burada ve şu anda neler olduğunu kaçırmama mı neden oluyor?
• Bana kendime ve diğerlerine daha çok iletişimde olduğumu hissettirecek, odaklanmam gereken şeyler nelerdir?
•Acaba konuya daha kapsayıcı bir bakış açısı ile bakmak yerine, kendi haklı öfkemin içinde savunmacı bir hal takınmak daha tercih ettiğim bir yol mu oluyor?
Bir örnek olarak şunu verebilirim, bir arkadaşımla ya da aile bireylerinden biriyle bir sorun yaşadığımda, benimle sorun yaşayan kişinin böyle davranmasının altında benimle ilgili kişisel nedenlerden çok kendi hayatıyla ilgili başka nedenleri olabileceğini düşünebilirim. Buna ek olarak, daha önce farkında olmadığım fakat olay sırasında benden kaynaklı oluşmuş başka noktaların farkına varabilirim. Belki de, bu olay bana hissettirdiklerinden çok, benim daha önce yaşadığım kötü bir olayla alakalı hislerimi tetiklediği için bu durumun içinde olabilirim. Bu hikayelere bağlı kalmaktansa, oluşan karmaşıklığı çözmek için yapabileceğim herhangi bir şey var mı diye düşünebilirim. Ve, doğru olmayan düşünceler (mesela bir olay üzerinden “O beni hiç dinlemiyor.” genelgeçer bir çıkarımında bulunmak gibi) üzerine odaklanmadığımdan emin olabilirim.
Bu adımlar bize ben odaklı düşünceler fırtınasından kurtulmak ve hayatın zorluklarıyla yüzleşmek adına daha sıcak, daha büyük perspektife sahip, ve daha çok iletişimin olduğu yerler bulmak için yardım eder.
Çeviri: Zeynep Özen