Hayvanların Psikolojisi Var mıdır?
Psikoloji yalnızca insanlara özgü bir kavram mıdır? Hayvanların psikolojisi tanımı nasıl yapılabilir?
Dekart, 17. yüzyılda hayvanları birer automata, yani düşünmeden hareket eden varlıklar olarak addettiğinden beri, insan kendini bir düşünen varlık olarak görerek, kendini hayvandan üstün bir yere oturttu. Ancak durum şu ki, Dekart, hayvanların hisseden ve duyumsayan varlıklar olduğunun da altını çizmişti. Dolayısıyla, biz insanlar da hisseden ve duyumsayan varlıklar olarak, hayvanların psikolojisini anlamakla yükümlüyüz. Üstelik, hayvanların psikolojisinin insanların psikolojisine dair de açacağı çok pencere var.
The Moral Lives of Animals kitabının yazarı Dale Peterson kitabında ‘hayvanlarda ahlak’ kavramını inceleyerek hayvanların psikolojisi kavramına yeni bir bakış açısı getiriyor.
Peterson, 15 yıldır Kosta Rika’da ‘Beyaz yüzlü Kapuçin Maymunları’ ile çalışan primatolog Susan Perry’nin gözlemlerinden ve kapsamlı çalışmalarından elde ettiği bulguları bu kitapta biz okuyucularla buluşturmuş. Perry’nin de belirttiği gibi yerliler ve turistler beş dakika maymunlara bakınca onlar hakkındaki tüm bilgilere sahip olduklarını sanıyorlar. Oysa bu karmaşık primat dünyasını açıklamak için çok daha fazla bilgi ve gözlem gerekir.
Bu karmaşık ve bilinmeyen dünyanın içinden üzerinde düşünmeye değer 7 tane gerçeğe beraber göz atalım.
Hayvanlar Hakkında 7 Psikolojik Bilgi
1- Sıçanlar da kahkaha atıyor.
Sıçanlar da insanlar gibi gıdıklanır. Gıdıklandıklarında aynı insanlar gibi son derece tiz bir sesle bu harekete tepki verirler. Araştırmalar gösteriyor ki, bazı sıçanlar yemek yerine gıdıklanmayı tercih etmişlerdir.
2- Filler ağır depresyona girebilir.
İnsanların filleri eğitmek için kullandığı bazı yöntemler onlar için son derece üzücü olabiliyor. Filleri kontrol altına almak için onları bir yere bağlayıp üç hafta süreyle aç ve susuz bırakan insanlar fillerin psikolojisinin derinden yaralanmasına neden oluyor. Bu muameleyi kaldıramayan bazı filler hortumlarından nefes almayı durdurarak intihar ediyor, bazılarıysa ipler çözülüp özgür kalma imkanları olduğunda dahi yerinden hareket etmiyor. Bu da bize, fillerin ağır depresyon geçirebildiğini gösteriyor.
3- Hayvanlar da oyuna özel bir zamansal ve enerjisel yatırım yapıyorlar.
Oyun oynamak memeliler için enerjisel olarak dezavantaj; ancak yine de memeliler zamanlarının yüzde 1 ile 10’unu oyun oynayarak geçiriyor. Bu da oyunun evrimsel psikolojimizde önemli bir yeri olduğunu gösteriyor.
4- Yunuslar birbirlerine isimle hitap ediyorlar.
Yakın zamanda yapılan çalışmalar yunusların sesleri taklit yoluyla iletişim halinde olduklarını göstermiştir. Ayrıca diğer yunuslar tarafından çağrıldıklarında bu çağrının kendilerine olup olmadığı ayrımını da yapabilmektedirler. Bu da her bir yunusun kendine özel bir isminin olduğunun göstergesidir.
5- Yavru erkek köpekler, dişileri oyunda koruyor.
Araştırmalar gösteriyor ki, yavru köpekler oyun oynarken, erkek olanlar, dişi olanların bazen kazanmalarına izin veriyorlar. Bu bulgu şunu gösteriyor, yavru köpekler sadece oynadıkları oyunun doğasını değil (yani oyun oynadıklarını biliyorlar), aynı zamanda karşılarındakinin nasıl hissedeceğini de tahmin edebiliyorlar. Yazının orijinal yazarı not düşmüş: “Maalesef ki insanlar arasında bile böyle bir anlayış düzeyi henüz yok…”
6- Maymunlar adalete önem veriyor.
Adaletten bahsedersek maymunların bu konuda son derece duyarlı olduğunu söyleyebiliriz. Maymunlar aynı iş için farklı ödeme yapıldığında bunu fark ederler ve yapılan hatanın fark edilmemesi veya özür dilenmemesi durumunda büyük üzüntü duyarlar. Bu durum maymunların adalet ve eşitlik kavramlarını son derece önemsediğini göstermekle birlikte kıskançlığa benzer bir duyguyu deneyimlediklerini de ifade etmektedir.
7- Şempanzeler de ilk insanlar gibi tehlike karşısında ritüalistik hareketler yapıyorlar.
Yangınlar, seller veya fırtınalarla karşı karşıya kaldıklarında en yakın akrabamız olan şempanzeler de ilk insanlar gibi ritüalistik hareketler yapma eğilimindedir. Yağmur dansı bu hareketlere yalnızca bir örnektir. Belki de bu hareketler dinlerin erken dönem belirtileri olabilir ve belki de şempanzeler tanrıları olan büyük şempanzenin yağmur yağdırdığına inanıyordur.
Kaynak: Health Guidance
Yazar: Psk. Eda Erdivanlı
Editör: Uzm. Klnk. Psk. Ayşe Canan Altındaş