Ev içi ve flört şiddeti vakalarının çoğunda, iktidar ve kontrol savaşları her zaman rol oynar. Konu fiziksel, duygusal, finansal veya sözlü taciz olsun, taciz eden kişi kurbanlarına hükmetmeyi ve mağdurlarını boyun eğmeye itmeyi amaçlar. Fakat bazen ilişkilerde duygusal suistimal durumlarını tanımak zor olabilir. Gölgeleme, kıyaslama, şüphe uyandırma ve yakın zamanda ortaya çıkan “aşk bombardımanı” gibi duygusal istismar taktikleri insanları ilişkiden ilişkiye sürükler. Bu davranışların bazılarını sevgi belirtisi olarak karıştırmak oldukça mümkünken dur diyebilmek için onları kullananların özelliklerini ayırt edebilmek önemlidir.
1. Aşk Bombardımanı (Lovebombing) nedir?
Kendinizi partnerinizin sizi hediyelere boğduğu, duymak istediğiniz her şeyi söylediği, hemen hemen her şekilde sizinle ilgili olduğu vahşi bir romantizmin içinde mi buldunuz? Üstelik birlikteliğiniz çok da uzun süreli değilken birlikte yaşama kararı mı aldınız? Bu noktada yavaşlamak ve temkinli olmak isteyebilirsiniz.
Bunlar sıklıkla, gerçek aşk belirtileri değil, narsisistik ve manipülatif kişilikler tarafından partnerlerinden yararlanmak için sıklıkla yaratılan bir durumdur. “Aşk bombardımanı” terimi, bir tacizcinin partnerini hediyeler, dikkat, sevgi ve iltifatlarla bombaladığı durumlardan ortaya çıkmıştır. Böyle bir durumda, karşı taraf, son noktaya kadar iletişimi sık tutar. Mesajlar, telefon görüşmeleri, sürekli flört ve aşk notları aşk bombardımanının bir parçasıdır. Koyun postuna bürünmüş kurt sözüyle de açıklanabileceği gibi kurt partnerine bir ilişkide isteyebileceği her şeyi verir; sevgilisini sanki bir romantik filmde yaşatır. Ancak, manipülasyon devam ettikçe, kurban taraf olayların akışını kaçırır. İlişki hızla ilerler ve kurban partneriyle ne kadar çok zaman harcıyorsa, başkalarıyla o kadar az harcar. Bağımsızlık ve etken halini kaybeder, dış dünyadan koparal, sadece ilişkinin gerçekliğinde yaşamaya başlar. Böylece istismarcı taraf gücünü ve kontrolünü korumaya devam eder.
Mağdur taraf, özellikle ilişki onu çok rahat hissettirdiği için manipüle edildiğini fark etmeyebilir. Ancak, tıpkı yeni bir ilişkinin herhangi bir a“balayı aşaması” gibi, aşk bombardımanının getirdiği olumlu duygular bir gün azalır. Mağdur kişi hala istismarcıya duygusal olarak bağlı olabilir, ancak başka bir yere dikkat vermeye başlamak istediğinde istismarcı gerçek yüzünü gösterir.
İstismarcı taraf kızgın ve aşırı kıskanç bir hale bürünebilir. Tüm zamanlarını partneriyle birlikte geçirmek gibi mağdurun arkadaşlarına ve ailesine daha fazla mesafe katabilmek gibi aşırı taleplerde bulunup mağduru zorlayabilirler. İlişkilerde duygusal suistimal her zaman belirgin olmayabilir. Kötü niyetli kişiler, genellikle bu taktikleri yalnız hissetme eğilimi olan veya başka biriyle samimi bir ilişkiye ihtiyaç duyan ve buna inanan kişilerde kullanırlar. İstismarcı tarafl ile çok fazla zaman geçirdikten ve diğer insanlarla çok az zaman geçirdikten sonra, mağdur duygusal olarak partnerine bağımlı hale gelebilir. Ancak duygusal suistimalde bulunan kişi bunu yalnızca partnerlerinin sevgisini korumak için yaptıklarını iddia ederler.
2. Şüpheye Düşürme (Gaslighting) nedir?
Bir başka duygusal suistimal yöntemi ise şüpheye düşürme taktiği. Bu terim 1930’larda “Gaz Işığı” (Gaslight) adlı bir sahne oyununa atıfta bulunur. Oyunda, karısından kurtulmaya çalışan bir koca, ortamında ince değişiklikler yaparak yavaş yavaş karısının delirdiğini düşündürtmeye çalışır. Örneğin, gaz lambasındaki alevi hafifçe karartarak). Neredeyse 25 yıldır kişilik ve karakter rahatsızlıkları konusunda uzman olan Dr.George Simons, şüpheye düşürmeyi “belirli kişiliklerin başkalarının zihninde şüphe yaratmak için kullandığı sofistike bir manipülasyon tekniği” olarak açıklıyor. Bu, tanışma ve ilişki alanı dışında kullanılabilecek bir taktik olsa da, tacizciler partnerlerinden istediklerini alabilmek için bu yöntemi sıklıkla kullanırlar.
Şüpheye düşürme birkaç farklı şekilde uygulanabilir. Bazı durumlarda manipülatör, kurbanı kendi perspektifinden ve içgüdüsel hislerinden şüphe etmeye teşvik edecek kadar yoğun ve sağlam bir güvenle bir şeyler iddia ederek bu yöntemi kullanabilir. Bunun en güzel örneklerinden biri ise, konuşmacının argümanlarını görünüşte doğru tarihsel gerçeklerle desteklediği, ancak bir görüntüyü kendi lehine eğmek için bazı önemli bilgileri çarpıtarak veya atlayarak anlatmasıdır. Bir şeyi şiddetle reddetmek, hile yapanların sıklıkla kullandığı tarzda bir şüphe uyandırma taktiği olabilir. Karşılarındakini, şüphelerinin sadece paranoya olduğuna inandırırlar. Derin şüphe uyandırırlar ve mağdur kişi kendi sezgilerine olan inancını kaybeder ve sadece deli olduklarını ya da sakinleşmeleri ve istismarcılarına güvenmeleri gerektiğini düşünerek buna inanmaya başlarlar.
3. Kıyaslama (Benching) nedir?
Teknolojinin kullanımı arttıkça, çevrimiçi tanışma kültürü modern ilişkileri ve bekar insanların karşılaştığı sorunları etkiledi. Bunların en başında ise kıyaslama geliyor. Bu teknolojiden çok önce var olmasına rağmen, online randevu, bireyleri kıyaslama yapmaya daha çok teşvik etti. Tinder, Bumble ve Grindr gibi uygulamalar yeni bir partner bulmayı oldukça kolaylaştırdı, böylece tek bir kaydırma ile tamamen farklı ve yepyeni biriyle sohbet etmeye başlanabiliyor. Böylece, her zaman daha iyisinin olduğuna inandıran ve bağlanmaktan uzaklaştıran bu duygunun etkisi altına girmek oldukça kolay oluyor. Kıyaslamada bulunan kişi ise bir nevi ‘yanlış’ bir seçim yapmamak için “seçeneklerini açık” tutuyor.
Bu davranış flörtleşme kapsamında normalleşirken, mağdur üzerinde zararlara yol açabiliyor. Kıyaslama yapan kişiler yalnız hissetmemek için partnerlerini hep ulaşılabilir tutmaya çaba gösteriyorlar. Yine de, kıyaslama yapan kişi, daha iyi birisiyle tanışması durumunda işleri ciddiye almaktan kaçınır. Karşı taraf tam vazgeçip devam etmek için harekete geçtiğinde ise tekrar ilgi görür. Bu, daha ciddi veya uzun vadeli bir ilişki arayan mağdur için yanlış bir umut vaad eder. Bu durumda yapılabilecek en iyi şey, her iki tarafın da ilişkinin beklentileri ve şartları hakkında dürüst bir konuşma yapması, ortak bir karara varması ve verdikleri sözleri yerine getirmekten sorumlu olduklarını bilmelerini sağlamaktır. Bu durumda, “Eylemler, kelimelerden daha değerlidir.” diyebiliriz.
4. Gölgeleme (Shadowing) nedir?
Gölgeleme, kıyaslamaya benzer. Lakin, kıyaslama çeşitli partnerleri beklemeye alırken gölgelendirme partner ile tekrar konuşmama isteği ile aradaki bağlantıyı kesip atar. Gölgelendirmenin ardındaki akıl yürütme gölgede bırakılmış kişinin karşılıklı bir ilgi olmadığını ve artık devam etmesi gerektiğini fark etmesidir. Ancak, durum her zaman böyle olmayabilir. İnsanlar karşılarındaki kişiyi hayal kırıklığına uğratmaktan kaçınır, bu yüzden iletişimi tamamen kesmeye karar verirler. Fakat, iletişimden kaçınmak bir çözüm değildir. Gölgede bırakılmış kişiler ani terk ediliş yüzünden şoka uğrar ve ilişki boyunca her şeyin yanlış gittiğini düşünebilir. Gölgelendirme, mağduru sosyal reddediliş duygularıyla bıraktığı için bir duygusal zulüm biçimidir. Birisini hayal kırıklığına uğratmak belki kalp kırıcı olabilir ancak gölgede bırakmak kişiler üzerinde daha ağır ve uzun süreli etkiler bırakabilir.
Bazı insanlar; aşk bombardımanı, şüphe uyandırma, kıyaslama ve gölgelendirme gibi eylemlerin partnerleri üzerindeki negatif etkilerinin farkında değildir, ancak bunlar genellikle partnerleri üzerinde psikolojik güç elde etmek isteyen bireylerin kullandığı taktiklerdir. Kasıtlı olsun veya olmasın bu davranışlar manipülasyon şekilleri ve ilişkilerde duygusal suistimal biçimleridir. Kötü niyetli taktiklerin farkında olmak, kişilerin sağlıksız ilişkilerin ve toksik partnerleri ayırt etmelerini sağlamak için çok önemlidir. Kötü niyet ve manipülasyon içeren ilişkileri anlamak ve hakkında farkında artırmak önemlidir; böylece hem kötü niyetli ilişkilerden hem de manipülatör olmaktan kaçınırız.
Kaynak: BeckysFund.org, by Anthony Perez, August 10, 2017
Çeviri: Zeynep Karababa & Zeynep Özen
Editör: Ayşe Canan Altındaş